از سال 98، مسئولان وزارت صمت تصمیم گرفتند قرعه کشی خودرو را راه بیاندازند؛ قرعه کشی که باید در کنار کاهش قیمت خودرو، اختلاف قیمت ها بین کارخانه و حاشیه بازار را کم می کرد اما در واقعیت این اتفاق رخ نداد.
عباس تابش رئیس سابق سازمان حمایت از مصرف کننده اعلام کرده بود پس از برگزاری قرعه کشی، قیمت خودرو در بازار باید حداکثر 10 درصد بیشتر از قیمت کارخانه معامله شود. حالا بعد از گذشت 3 سال از برگزاری قرعه کشی، نه تنها این سیستم قیمت ها را کاهش نداد بلکه اختلاف قیمت ها را زیاد کرد به طوری اکنون خودرو پژو ۲۰۶ در کارخانه ۱۵۰ میلیون تومان قیمت دارد اما در بازار به بیش از ۳۱۰ میلیون تومان رسیده است.
احمد نعمت بخش دبیر انجمن خودروسازان که یکی از مخالفان سرسخت سیستم فروش خودرو از طریق قرعه کشی است، می گوید این روش بیشتر باعث شد سود به جیب دلالان رود و در اصل باید قیمت خودرو در حاشیه بازار و توسط خود کارخانه تعیین شود. اما نمایندگان مجلس راه حل دیگری را برای کاهش نرخ بین بازار و کارخانه اعلام کردند که آن عرضه خودرو در بورس کالا بود؛ این روش فروش را نه تنها نمایندگان بلکه کارشناسان زیادی تایید کردند.
امیر حسن کاکایی کارشناس صنعت خودرو می گوید: تا زمانی که قیمت گذاری دستوری است و این رانت خواری در سطح ملی است، بهترین روش فروش خودرو قرعه کشی است چرا که این رانت را عادلانه بین مردم پخش می کند.
به گفته این کارشناس صنعت خودرو روش درست فروش خودرو این است که این کالا در بازار با نرخ آزاد باید فروخته شود که اکنون نمی شود؛ هم اکنون به لحاظ قوانین و سیاستی که داریم عادلانه ترین روش، فروش خودرو در بورس است که می تواند خیلی از مشکلات را حل کند اما وقتی تولید خودرو بالا رود و قیمت ها متعادل شود، فروش خودرو در بورس هم غیر منتطقی خواهد بود.
علاوه بر این احسان خاندوزی وزیر اقتصاد نیز گفته نگاه به بورس کالا به صورت یک سازوکار نماد و به عنوان منطق تخصیص منابع در کشور است. بورس کالا باید بیشتر از این وزن گیرد. عرضه کالاهایی همچون خودرو در این بورس به حذف رانت ها کمک می کند.
مهدی بیات منش کارشناس حوزه بورس کالا نیز می گوید: خودروهای تولیدی در داخل کشور به دو بخش تقسیم می‌شود. بخش اول، خودرو‌هایی که مشمول قیمت‌گذاری شورای رقابت است و بخش دوم که مشمول قیمت‌گذاری دستوری نیستند.
به عنوان مثال خودروهای تولیدی گروه بهمن یا بخشی از خودروهای شرکت ایران خودرو مشمول قیمت‌گذاری دستوری نمی‌شوند. در شرایط فعلی امکان عرضه این گونه خودروها در بورس کالا وجود دارد، خودرو‌هایی مثل تارا، هایما از جمله خودروها قابل عرضه در بورس کالا هستند.
به گفته این کارشناس با سیستم حراج در بورس کالا، به نظر می‌رسد که تولیدکننده خودرو از این مکانیزم منافعی مناسب و بیشتری خواهد برد. اما باید توجه داشت سیستم فعلی حراج و عرضه، عامل و ابزاری برای بالا بردن و افزایش قیمت به صورت کاذب نشود و مسئولان بورس کالا با نظارت دقیق می‌توانند مانع این مشکل شوند.
وی گفت: ممکن است اولویت صنعت خودرو به جای کاهش بهای تمام شده به افزایش سودآوری از طریق افزایش قیمت فروش معطوف باشد. در حالی که می‌شود با کاهش بهای تمام شده قیمت خودرو به طور مثال در سهمیه فولاد، انرژی و کنترل مناسب عرضه در بورس کالا موضوع را مدیریت کرد. در کل موضوع عرضه خودرو در بورس کالا گامی بسیار مهم است که اگر این عرضه شامل تمام محصولات خودرو شود می‌توان حرکتی بزرگ برای حذف قرعه‌کشی قلمداد باشد.
به گفته مدیر عرضه بورس کالا برای اولین بار پذیرش خودرو شاهین در بورس کالا انجام شده است و در حال تکمیل مراحل برای عرضه در بورس کالا است.
از سال گذشته بعد از بحث عرضه خودرو در بورس، خودرو شاهین و به تازگی وانت کارا بهمن موتور عرضه شد؛ حال با عرضه این خودرو در بورس قیمت آن 97 میلیون بعد از عرضه در بورس کاهش یافت و در بازار آزاد هم نزدیک 40 میلیون افت قیمت داشت.
وانت کارا تک کابین که تا پیش از عرضه در بورس کالا 350 میلیون معامله می شد، الان در بازار آزاد 316 میلیون معامله می شود! البته قیمتش تو بورس کالا به 290 میلیون رسیده است.